PempaTamang

                        प्रवीण जुमेली अनि सन्नेरेटा                 पेम्पा तामाङ   सिक्किममा साहित्य लेखनको परम्परा उन्नाइसौं शताब्दीतिर बाट नै प्रारम्भ भए पनि उपन्यास लेखन भने  पचास बर्ष अघि मात्र हुन सकेको देखिन्छ। यहाँ देखिएको पहिलो उपन्यास स्वर्गीय गंगा कप्तानबाट लिखित "निर्दयी" हो जो १९६९ मा प्रकाशित भएको थियो। ५३ बर्ष पछि छापिएको प्रवीण जुमेली राईको उपन्यास "सन्नेरेटा" (२०२१) नवीनतम हो सिक्किमबाट निस्केको। १९६९ को समयावधिमा आयामेली साहित्यको प्रभुत्व थियो। स्वच्छन्दतावाद , आदर्शवाद , यथार्थवादबाट धेरै अघि बडेर एक उच्चाधुनिक लेखनको मोडमा पुगेको अभियान थियो आयामेली लेखन। तर गंगा कप्तानको उपन्यास भने पुरानो परम्परागत लेखन मै रचित थियो। ५३ बर्ष पछि निस्केर आएको जुमेलीको सन्नेरेटा भने आजको लेखन प्रविधि र विचार हाराहारीमा चलेको उत्तराधुनिक लेखन हो। प्रवीण राई जुमेली (१९६७) एक नवचेतना आवद्ध सर्जक हो। कथा , कविता , निबन्ध र उपन्यास विधाहरूमा ...

प्रवीण जुमेली अनि सन्नेरेटा                 पेम्पा तामाङ   भाषाको सरलतम परिभाषा मनको भाव बुझाउने माध्यम भनिन्छ। भाषामा लेखिने हो कथा कविता उपन्यास र समालोचना। यसरी बुझ्दा भाषा पहिलो संरचना भयो र यसैको माथिल्लो संरचना भयो साहित्य लेखन। भाषा संरचना भयो भने साहित्य लेखन अधिरचना। तर कथा कविता वा उपन्यास लेख्दा सर्जकलाई अधिरचनाको चेतना भएको थोरैमा मात्र देखिन्छ। सर्जकले कथा कविता वा उपन्यासबाट कुनै वस्तुस्थितिको चित्रण वा कहानी बताउने ध्यान  बडी गरिरहेको हुन्छ। सन्नेरेटा उपन्यास र अन्य नेपाली कथा कविता र उपन्यासबिच रहेको अन्तर यहाँ आएर छुटिन्छ। उपन्यासकार जुमेलीले सन्नेरेटामा उपन्यासलाई कुनै कहानी बताउन भन्दा उपन्यासको रुपको भेद चिनाउने एक माध्यम बनाएको छ। यस कृतिमा कथा भन्दा लेखनकला बडी स्थान ओगटेको स्पष्ट बुझिन्छ। उपन्यासको भेद वा यसको सम्भावनामा सचेत कलाको भावप्रति चिन्तन हो। साहित्यको अन्य विधा झैँ उपन्यास विधा होइन भन्छ मिखाइल बक्तीन। कविता नाटक महाकाव्य मृत विधा जस्तो हो भने उपन्यास भर्खरै उदाएको र फ...